DEYİMLER,DEYİŞLER VE GONYA (KONYA) SÖYLEYİŞLİ KELİMELER

Doğru sandığımız,yanlış olan deyimlerden bazılarının doğru sunu siz kıymetli okurlarımıza sunmak ve doğru deyimleri kullanmak gerektiğine inandığımız için sizlere aktarmak istiyorum.Örnekleri şöyle sıralaya biliriz:'Güzele bakmak sevaptır' doğrusu:'Güzel bakmak sevaptır''-Azimle sıçan duvarı deler' doğrusu: 'Azimli sıçan (fare) duvarı deler.-''Eşek hoşaftan ne anlar.' doğrusu:'Eşek hoş laftan ne anlar.'-'Aptala malum olurmuş' doğrusu:'Abdala(ermiş)malum olurmuş.-''Su uyur,Düşman uyumaz.'doğrusu:'Sü(asker)uyur Düşman uyumaz.'-'Saatler olsun.'doğrusu:sıhhatler(sağlık) olsun.-''Ziyaretin Kısası makbuldür' doğrusu: 'Ziyaretin kıssası (karşılıklı olanı) makbuldür. ''Burası Muştur, yolu yokuştur. 'doğrusu:'Burası Huştur yolu  yokuştur.'(Huş:Yemen'de bir şehirdir)..

   Şimdi de anonim olarak belirtilen bazı deyişlerden örnek verelim:'Kamış, ses verince Ney oldum sanır.-Abdal, ata binince;bey oldum sanır. -Kupa, sarhoş elinde,Mey oldum sanır.-Cebir,zorba emrin de,rey oldum sanır.-İp,elde gerilince; Yay oldum sanır. -Sıpa, kısrak yanında,Tay oldum sanır. -Gasp, haydut üleşince, pay oldum sanır. -Yolak, içinden su akınca,Çay oldum sanır.-Topuk, Kırata kalkınca,Baş oldum sanır. -Gazel,dalda kalınca,Yaş oldum sanır.-Kum, harca girince,Taş oldum sanır.-Kütük, çaya düşünce,Sal oldum sanır. -Kök, yerden çıkınca,dal oldum sanır. -Yal,kaba konunca, Bal oldum sanır.-Tümsek,ovada yığılsa, dağ oldum sanır. -Şalgam, aşa girince Yağ oldum sanır. -Vaha, çölün içinde,Bağ oldum sanır. -Kırağı,şafağa erince,Kar oldum sanır.-Kemik,itin ağzında,Zar oldum sanır.-Yonga, yosun için de,Kav oldum sanır.-Kumsal, dalga altında,Tav oldum sanır. -Kıvılcım, yanan tende,lav oldum sanır.-Ses, çalgı telinde, Sav oldum sanır.-Tavuk, komşu gözünde,Kaz oldum sanır. -Kıymık, suyun içinde,Saz oldum sanır.-Çile, derviş gönlün de,Haz oldum sanır.-İnat, keçi huyunda,Naz oldum sanır. -Mıcır, kopsa kayadan, Toz oldum sanır.-Değnek, âmânın elin de,Göz oldum sanır.-Yalan, çıkınca dilden; Söz oldum sanır.-Kül, sönen ocakta; Köz oldum sanır.-Kuytu,muhtaç anında, Han oldum sanır.-Leş,sırtlan karnında,Can oldum sanır.- Ayıp, rezil dilinde, Şan oldum sanır.-Diken, bülbül konunca; Gül oldum sanır. Gayret, namert işinde, Zül oldum sanır.-Parmak, tetik çekince, Kol oldum sanır.-Sağ,ayna önünde,Sol oldum sanır,-Dar, cılız belinde, Bol oldum sanır.-Kıl, sırat üstün de,Yol oldum sanır.-Yama, fakir yeninde, Kat oldum sanır.- Yavan,tatsız ağzında, Tat oldum sanır.-Kişi eline davul alınca, Kam oldum sanır…..

 Konya ve civarında  konuşulan Söyleyişleri farklı bazı kelimeler ve anlamları şöyledir:Yundum /yudum:yıkandım.yıkadım.-Battı çıktı:Alt geçit-Boşlamak:vaz geçmek-Büngüldemek:Hareketli hale gelmek/getirmek.-Çemkirmek:karşı gelmek-Alettirik: elektrik-Kıyat:Kağıt-Garannık:Karanlık-Aba:Abla-Accık:Azıcık-Ağşam:Akşam-Böğün:Bugün-Böcü:Böcek-Bülüç:piliç-Güccük:Küçük-Gicişmek:Kaşınmak-Hökele:Ukala-Zimbit:Zifiri Karanlık.-Haranı:Kazan-Hazaar: Galiba-Gumpir:Patetes-Pantul:Pantolon.-Zıttına gitmek:Hoşlanmamak.-Bışgı:Testere-MoturTraktör-Gupa:Bardak-Acep:Acaba.-Depik:Tekme Zebil:ÇokfazlaZoba:Soba.-Zerhoş:Sarhoş.-Bıdırdamak:-Konuşup durmak.Cıbartmak:morartmak-Dinelmek: Ayakta durmak.-Gakılı:Bir Sürü çok.-Iccak:Sıcak.-İkrah etmek: tiksinmek.-Kösülmek:Yenilmek-Okuntu:Davet etmek.-Seğirtmek Koşmak.-Tenhe:Tenha.-Tığteber Bomboş-Zınarmak:Karşı gelmek-Zıbarmak:Yatmak,Uyumak.-Zınlamak:Patlamak-Dal:Sırt-Elcek:Eldiven.-Gonşu:Komşu-Hacemmi:Hacı amca-Aporle: Hoperler. -Nörün:Ne yapıyorsun.-Agel:İstemek.-Kuzum:dostane sevgi göstermek.-Gıvramak:dolaşmak-Yiter:Yeter-Mıh:Çivi.-Döşşek:yatak.-Zağar:Yaramaz.-Yuka:İnce-Cırmalamak:Tırmalamak.-Cırcır:Fermuar.-Hayat:Avlu.-Laylon:Nayon.-Velesbit:Bisiklet.Tosbağa:Kaplumbağa.-Galesiz:Kaygısız.-Sındı:Makas.-Ellem:Herhal de.-Şipitik=Terlik.-Gökgörmedik=Görgüsüz.-Örtme=Mutfak.Ganere=Şımarık,Yüzsüz.-Çitlek=Çekirdek.-Tomata=domates.-Bal can=Patlıcan.-Gırıtmak=Yüzsüz yüzsüz gülmek. Gonya=Konya  gibi birçok sayabileceğimiz söyleyiş farkı kelimeleri çoğalta biliriz.Ayrıca ünlem olarak ve hayret ifade eden Anovv ve vili gibi kelimelerde kullanılmakta olup söylem çeşitleri, her yörede dahi farklılıklar göstermektedir.Genelde bilinen kelimeleri siz değerli okurlarıma aktarmaya çalıştım.

Dini milli ve kültürel değerlerimize sahip çıkmak dileği ve temennisi ile selam ve dua ile kalın….